به گزارش میراثآریا، علیرضا قلینژاد سرپرست معاونت فناوری پژوهشگاه، در این نشست با اشاره به محتوای سلسله نشستهای حرایم گفت: ساختار این نشستها بیشتر از اینکه سخنرانی باشد همفکری است و میخواهیم افرادی که صاحب نظر، ایده و تجربه هستند و سابقهای در حوزه حریم دارند در این نشستها فرصتی یابند تا تجربیات خود با دیگران درمیان بگذارند.
او افزود: خروجی این نشستها کمک میکند تا بتوانیم یک نظام جامع حریم در حوزه میراثفرهنگی به وزارتخانه ارائه دهیم که میتوانیم امیدوار باشیم پس از فرایندی که طی کرده و به تصویب میرسد، موضوع حفاظت از آثار تاریخی به بهانه حریم و حریم گذاری وضعیت بهتری بیابد.
سرپرست معاونت فناوری پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری حریم را موضوعی پر چالش است خواند که در قانون برنامه هفتم نیز به آن اشاره شده گرچه انتقادات زیادی به مفاد این ماده قانونی در حال حاضر وجود دارد ولی این نشان میدهد که موضوع حریم برای نظام قانونی حال حاضر امری مهم است.
قلینژاد پیربازاری خاطرنشانکرد: تمامی موضوعات میراثفرهنگی، موضوعات چند وجهی هستند و بطور مثال حریم تنها در حوزه باستانشناسی و ابنیه و بافت نمیگنجد بلکه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، گردشگری، میراث طبیعی ، هنرهای ملی و ... دارد و تمامی موضوعات در حریم باید نقش بیابد. به تمامی مباحث باید چند جانبه بپردازیم؛ تمامی موضوعات که بعنوان ارزش قابل تعریف است باید حفاظت شوند و حریم یکی از آن ابزارهای حفاظت است.
علیرضا انیسی عضو هیأت علمی و رئیس گروه بافتهای تاریخی-فرهنگی پژوهشکده ابنیه و بافت، حریم آثار تاریخی را قلب حفاظت از میراثفرهنگی خواند که هنوز در ایران جایگاه روشن و نظاممندی ندارد. او سخنش را با یادآوری این موضوع آغاز کرد که «حریم»، صرفاً یک خط روی نقشه نیست، بلکه مجموعهای از حدود، ضوابط و حرمتهایی است که میان یک اثر و بستر پیرامونش پیوندی زنده و معنادار میسازد.
او گفت: از نگاه لغوی و فقهی، «حریم» به معنای پیرامون و مرز حرمتدار است؛ مفهومی که در فقه اسلامی ریشه در احکام مربوط به آب و زمین دارد، و در ادبیات جهانی نیز با واژه Buffer Zone شناخته میشود؛ منطقهای حائل میان اثر و محیط پیرامون که در نظامهای بینالمللی، شرط ضروری برای ثبت جهانی آثار است.
انیسی خاطرنشانکرد: حریم ابزار حفاظت است، نه مانع توسعه. او سه نوع حفاظت را برمیشمرد: حقوقی (ثبت قانونی)، فیزیکی (حفاظ و نگهبانی) و فنی (مرمت). در کنار آنها، حریم را «حفاظت از بستر شکلگیری اثر» دانست؛ مفصلی که اثر را به زمینه تاریخی و طبیعیاش پیوند میدهد.
او هشدار داد که اگر حریم را تنها به خطوط هندسی تقلیل دهیم، جوهره آن را از میان بردهایم.
این عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، هدف حریم را سهگانه دانست؛ تثبیت ارتباط اثر با بسترش، حفظ موجودیت آن، و تضمین تداوم حیات فرهنگی. بسیاری از آثار تاریخی ما بدون بسترشان بیمعنا هستند؛ باغها، محوطهها، یا شهرهای کهن با بافت پیرامونشان زندهاند، نه در انزوا.
رئیس گروه بافتهای تاریخی-فرهنگی پژوهشکده ابنیه و بافت در ادامه، به طرح این پرسشها پرداخت که آیا هر اثر ثبتشده باید حریم داشته باشد؟آیا حریم با توسعه شهری تعارض دارد؟و اگر حریم محدودکننده است، چگونه میتوان میان حقوق مردم و حقوق میراث تعادل برقرار کرد؟
انیسی در پاسخ به این پرسشها گفت: نه هر اثر نیاز به حریم دارد، و نه حریم مانع توسعه است. تضاد میان حفاظت و توسعه، زاییده نگاه ناقص ما است. اگر طراحی درون حریم با دقت و مشارکت انجام شود، میتواند به رونق گردشگری، بهبود منظر شهری و حتی ارتقای کیفیت زندگی مردم منجر شود. مشکل، نه در «خود حریم»، بلکه در «برداشت سلبی و بیروح از آن» است.
او انواع حریم را در کالبدی، منظری و اجتماعی یا عملکردی طبقه بندی و به تشریح مثالهایی از هر عنوان پرداخت.
رئیس گروه بافتهای تاریخی-فرهنگی پژوهشکده ابنیه و بافت با یادآوری تاریخچه حریمگذاری در ایران، از دهه ۱۳۴۰ تا به امروز، گفت: ما تا پیش از انقلاب، قانونی با عنوان حریم نداشتیم. نخستین گامها در دهه پنجاه و سپس در دهه هفتاد برداشته شد. هنوز هم پس از پنجاه سال، نظامی جامع و روشن برای آن وجود ندارد.
او تصریحکرد: نبود طبقهبندی آثار بر اساس اهمیت فرهنگی، فشارهای اجتماعی و اقتصادی، کمبود نیروی متخصص، و بیتوجهی مدیران به پژوهش و آموزش از آسیبهای سیستم است. ما تنها نقشه تولید میکنیم، نه حریم. فقط آمار میدهیم، نه حفاظت.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری نبود درک صحیح موضوع حریمف نبود طبقه بندی آثار و در نتیجه نبود طبقهبندی حریم از نظر ضوابط مرتبط، فشارهای اجتماعی در مورد تغییر در محدوده و ضوابط حریم، افزاش جمعیت و توسعه شهرنشینی، نابسامانی اقتصادی و مشکلات ناشی از آن، سوداگری زمین و مسکن، کمبود امکانات لازم مالی و نیروی انسانی، نداشتن ارتباط با مردم و ذینفعات برای مشارکت لازم، کمبود مطالعات و پژوهشهای لازم در زمینه حریم و اظهارات نادرست در مورد حریم گذاری را از چالشهای اصلی حریم خواند.
او همچنین راهبردهای تعیین حریم را در؛ آموزشی و ارتقای روشهای حریمگذاری و استفاده از فنآوریهای نوین، طبقهبندی آثار و اولویتبندی آنها برای حریمگذاری بر حسب ضرورت، ارزیابی از وضعیت حرایم گذشته، به روز رسانی حرایم به جای بازنگری آنها، تدوین برنامهها و راه حلهای لازم به منظور حل محدودیتهای ایجاد شده برای مردم، توضیح و فرهنگسازی در مورد ضرورت حریمگذاری در سطح جامعه محلی، تأمین امکانات مالی و انسانی لازم برای تسریع و ارتقای موضوع حریمگذاری، مشارکت فعال در طراحی محدوده داخل حریم، رقومیسازی نقشههای حریم و در اختیار عموم قررا دادن نقشههای حریم دانست.
انیسی در ادامه گفت: آموزش نیروهای استانی، اولویتبندی آثار بر اساس اهمیت، استفاده از فناوریهای نو مانند GIS و پهپاد، و مشارکت مردم در تصمیمگیری، باید بهصورت جدی دنبال شود. همچنین به جای «بازنگری حریمها» باید آنها را «بهروز» کرد؛ چراکه تغییر شرایط، بهروزرسانی میطلبد، نه حذف و کوچکسازی.
در ادامه، او نمونههایی از ایران و جهان را به نمایش گذاشت؛ از رم با حریم هفتادهزار هکتاریاش تا لیورپول که نیمی از رودخانه را در حریم خود گرفته، تا مسجد جامع ساوه که نقشه حریم آن از سال ۱۳۵۴ هنوز بلاتکلیف است. مثالهایی که نشان میدهد «در جهان، حریم یعنی احترام به پیوستگی اثر با زندگی پیرامونش»، اما در ایران هنوز حریم را به خطوط بیجان و مجادلات اداری فروکاستهایم.
انیسی در پایان گفت: ما سالهاست فقط از حقوق عمومی حرف میزنیم، اما نه مردم را در تصمیمسازی شریک میکنیم، نه امکاناتی برای اجرای قانون میدهیم. حریم اگر با مردم تعریف نشود، فقط دیواری است که ما بین خود و فرهنگمان کشیدهایم.
انتهای پیام/
نظر شما